ฝายมีชีวิต โดยครูท้วม ไม้หลา คนกับฝายมีชีวิตใครจะมีอายุยืนยาวกว่ากัน

ฝายมีชีวิต ตอนที่ 16
มีหลายคนถามผมด้วยความเป็นห่วงว่า ฝายมีชีวิตจะสามารถต้านน้ำไว้ได้หรือ เพราะทำจากไม้ไผ่ เชือก กระสอบทราย เพราะเขาเห็นว่าแม้แต่ฝายที่เป็นคอนกรีต ในหลายๆแห่ง ก็ไม่สามารถต้านทานความแรงของน้ำได้เลย มันจะไม่เป็นการกระทำที่สูญเปล่าไปหรือ
ต้องบอกว่าในเรื่องของการต้านทานพลังของน้ำนั้น ผมไม่เป็นห่วงเลย เพราะการสร้างฝายมีชีวิตนั้น ไม่ได้สร้างในลักษณะของกำแพง แต่สร้างในลักษณะของขั้นบันได มีความสูงของขั้นบันไดขั้นละ 30 เซนติเมตร กว้างประมาณ70ถึง100 เซนติเมตร เราได้เห็นมาตลอดว่า เมื่อน้ำมาจะไม่ใช่ลักษณะของการชนกระแทก แต่จะมาในลักษณะ ของการผสมผสาน ระหว่างน้ำใหม่กับน้ำเก่าที่มีอยู่ก่อนแล้ว น้ำหน้าฝายมีชีวิตทุกฝาย จะมีความสุภาพ ไม่ก้าวร้าวไม่เอะอะโวยวาย จะไหลผ่านข้ามฝายไปอย่างสบายสบาย ส่วนด้านหลังฝาย ซึ่งเป็นขั้นบันไดเหมือนกัน ก็จะมีความตื่นเต้นบ้าง

ความแรงของน้ำจะเพิ่มขึ้น เพราะมีการตกกระแทก ส่วนนี้จึงต้องมีการบำรุงรักษาบ่อยในระยะแรกๆ และที่น่าแปลกใจอีกอย่าง ตะกอนทรายที่จะมาทับถมที่หน้าฝายเหมือนกับฝายอื่นๆนั้นไม่มีเลย เพราะแรงของน้ำจะช่วยขับให้ตะกอนที่จะถมทับที่หน้าฝายนั้น จะไหลตามน้ำข้ามฝายไปได้หมด
ส่วนในเรื่องความมั่นคงของตัวฝายนั้น จริงแล้วไม้ไผ่ เชือก กระสอบทราย เป็นตัวประกอบ ที่ออกมาโชว์ตัวก่อนเท่านั้น เพราะพระเอกตัวจริง คือต้นไทร และไม้น้ำริมน้ำต่างๆ เพราะต่อไป เมื่อต้นไม้เหล่านั้นเจริญเติบโตขึ้น ลำต้น กิ่งก้าน ใบ จะให้ความร่มรื่น ดอกและผลก็จะกลายเป็นอาหารของนกและสัตว์น้ำต่างๆ แต่รากของต้นไทรและไม้ริมน้ำทั้งหลาย จะชอนไช เข้าไปกินไม้ไผ่ทั้งหลายที่เป็นโครงสร้าง และรากของต้นไม้เหล่านั้น ก็จะประสานกันในฝายนั้น เหมือนคำพูดที่ว่า รากไทรสร้างสายน้ำ จนกลายเป็นฝายมีชีวิตตัวจริง
แล้วท่านคิดว่าต้นไทรมีอายุยาวนานหรือไม่ ฝายนั้นควรจะมีอายุเท่าไหร่ ระหว่างคนกับฝายมีชีวิตใครจะมีอายุยืนยาวกว่ากัน
ครูท้วมไม้หลา 30 12 2557 16.42

ฝายมีชีวิต ตอนที่ 17
          ฝายมีชีวิต สร้างขึ้นมาเพื่อเก็บกักน้ำเหมือนกันกับฝายในรูปแบบอื่นๆ เพียงแต่ฝายมีชีวิต สร้างขึ้นมาจากความต้องการจากชุมชนอย่างแท้จริง โดยไม่รอการจัดให้จากหน่วยงานของรัฐเหมือนฝายอื่นๆในอดีต วัสดุที่นำมาใช้ก็เป็นวัสดุจากธรรมชาติเป็นหลัก ว่าจะเป็นไม้ไผ่ ไม้กระถิน ไม้หมาก หรือตามแต่ท้องถิ่นนั้นจะมี ส่วนเชือกในล่อนนั้น จำเป็นต้องใช้เพราะปัจจุบันเชือกที่ทำจากธรรมชาติหายากมาก กระสอบบรรจุทรายก็เช่นกัน และยังเป็นการนำของที่เหลือใช้ กลับมาใช้อย่างคุ้มค่า
นอกจากการเก็บน้ำไว้ในตัวฝายแล้ว ฝายมีชีวิตยังมีความพิเศษ ในการส่งน้ำเข้าพื้นที่การเกษตรรอบๆตัวฝาย เพราะปัจจุบันนี้ น้ำในดินลดน้อยลงไปกว่าก่อนมาก เพราะผิวดินจำนวนมากเหมือนมีการคลุมหลังคากั้นไว้ โดยถนน อาคารบ้านเรือน สิ่งก่อสร้างต่างๆ ที่ไม่เอื้อต่อน้ำฝนจะได้ซึมลงไปใต้ดิน นอกจากนั้นแปลงเกษตรต่างๆ ก็เหมือนกับทำหลังคาคลุมแปลงโดยไม่รู้ตัว ไม่ว่าจะเป็นการใช้ปุ๋ยเคมี จนเกินความพอดี การใช้สารเคมีกำจัดหญ้า ซึ่งวิธีการเหล่านี้ทำให้จุลินทรีย์ และไส้เดือนดินต้องหมดไป ทำให้น้ำฝน แทรกซึมลงไปได้น้อยมาก เมื่อประกอบกับการชุดลอกคลองมาเสริม ทำให้น้ำในดินที่มีน้อยอยู่แล้ว ยิ่งน้อยลงไปอีก
          ผลที่ได้จากฝายมีชีวิตคือ น้ำในฝายจะค่อยแทรกซึมเข้าไปในผืนดินสองข้างคลองไปเรื่อยๆ ทำให้ดินชุ่มชื้นขึ้น เหมาะแก่พืชผลการเกษตรอย่างยิ่ง และต้นไม้เหล่านั้นก็จะดูดขึ้นไปไว้ตามธรรมชาติ เมื่อใดที่ดินบริเวณใกล้เคียงขาดแคลนน้ำ ก็จะคายน้ำคืนให้กับธรรมชาติ ที่เป็นเช่นนั้นก็เพราะ สองฝั่งฝายไม่มีการใช้โครงสร้างแข็งมากั้นน้ำไม่ให้ซึมเข้าไป เหมือนกับฝายในรูปแบบอื่นๆ ที่มักจะทำกัน
ครูท้วมไม้หลา 02 01 2558 21.25