"ฝายมีชีวิตไชยมนตรี...การบริหารจัดการน้ำแบบพึ่งพาตนเองของชุมชน"

      "ลำน้ำ คลองท่าดี ต้นน้ำเกิดจากแหล่งน้ำหลายสาขาในเขตเทือกเขานครศรีธรรมราช หรือชาวบ้านเรียกว่า เขาหลวง ต้นน้ำมาจาก เขาคีรีวงเขตตำบลกำโลน อำเภอลานสกา ไหลผ่านอำเภอเมือง เรียกว่า คลองท่าดี ผ่านตำบลกำแพงเซา ตำบลไชยมนตรี ตำบลมะม่วงสองต้น อำเภอเมือง เมื่อไหลมาถึง ก่อน

ฝายมีชีวิต โดยครูท้วม ไม้หลา..ฝายมีชีวิตเกิดขึ้นที่ไหน ความสุขแบบครบวงจรเกิดขึ้นในชุมชนนั้น

ฝายมีชีวิต ตอนที่ 18
       ความแตกต่างของฝายมีชีวิต เป็นฝายทาชุมชนต้องการจริงๆ จึงจะเกิดขึ้นได้ เพราะเป็นฝายที่ไม่มีงบประมาณมาจัดให้ องค์ประกอบของฝายมีชีวิต ก็เป็นเรื่องของการมีชีวิตจริงๆ ตั้งแต่เริ่มมีความคิดอยากจะมีฝาย การชักชวนกันไปดูตัวอย่าง การขยายแนวร่วม การพูดคุยปรึกษาหารือ การตัดสินใจทำ

ฝายมีชีวิต โดยครูท้วม ไม้หลา คนกับฝายมีชีวิตใครจะมีอายุยืนยาวกว่ากัน

ฝายมีชีวิต ตอนที่ 16
มีหลายคนถามผมด้วยความเป็นห่วงว่า ฝายมีชีวิตจะสามารถต้านน้ำไว้ได้หรือ เพราะทำจากไม้ไผ่ เชือก กระสอบทราย เพราะเขาเห็นว่าแม้แต่ฝายที่เป็นคอนกรีต ในหลายๆแห่ง ก็ไม่สามารถต้านทานความแรงของน้ำได้เลย มันจะไม่เป็นการกระทำที่สูญเปล่าไปหรือ
ต้องบอกว่าในเรื่องของการต้านทานพลังของน้ำนั้น ผมไม่เป็นห่วงเลย เพราะการสร้างฝายมีชีวิตนั้น ไม่ได้สร้างในลักษณะของกำแพง แต่สร้างในลักษณะของขั้นบันได มีความสูงของขั้นบันไดขั้นละ 30 เซนติเมตร กว้างประมาณ70ถึง100 เซนติเมตร เราได้เห็นมาตลอดว่า เมื่อน้ำมาจะไม่ใช่ลักษณะของการชนกระแทก แต่จะมาในลักษณะ ของการผสมผสาน ระหว่างน้ำใหม่กับน้ำเก่าที่มีอยู่ก่อนแล้ว น้ำหน้าฝายมีชีวิตทุกฝาย จะมีความสุภาพ ไม่ก้าวร้าวไม่เอะอะโวยวาย จะไหลผ่านข้ามฝายไปอย่างสบายสบาย ส่วนด้านหลังฝาย ซึ่งเป็นขั้นบันไดเหมือนกัน ก็จะมีความตื่นเต้นบ้าง

ฝายมีชีวิต โดยครูท้วม ไม้หลา ตอนการนำแนวปรัชญาพอเพียงมาใช้อย่างเหมาะสม

ฝายมีชีวิต ตอนที่ 14

คลองท่าดี มีความยาวประมาณ 68 กิโลเมตร แต่มีน้ำท่าทั้งหมด 701 ล้านคิว แต่เราไม่สามารถที่จะให้ฝนตกเฉลี่ยวันละ 1.92 ล้านคิว ต่อวันได้ ถ้าใช้ระบบสร้างฝายมีชีวิต ก็จะต้องมีฝายประมาณ 34 จุด แต่ละจุดจะเก็บไว้น้ำโดยเฉลี่ยประมาณจุดละ 40,000 คิว จะเก็บน้ำต้นทุนไว้ได้ 1,36 ล้าน คิว ถ้าคูณ 365 วัน จะเท่ากับ 496 ล้านคิว หรือประมาณ 71%  ไปหักออกจากน้ำ 701 ล้านคิว ก็ยังคงมีเหลือให้ปล่อยลงทะเลเล่นๆซะประมาณ 205 ล้านคิว หรือประมาณ 29%

ฝายมีชีวิต โดยครูท้วม ไม้หลา ตอน ความรักความสามัคคี ที่ไม่ได้พบเห็นมานานมากแล้ว

ฝายมีชีวิต ตอนที่ 12

ในการสร้างฝายมีชีวิตนั้น นอกจากจะได้น้ำ ได้พันธุ์สัตว์น้ำต่างๆเพิ่มขึ้นเพราะการสร้างฝายมีชีวิตนั้น มีระบบขั้นบันได ซึ่งอาจารย์สมเดช เรียกว่าบันไดนิเวศน์ ทำให้สัตว์น้ำเหล่านั้นข้ามไปมาได้ มีที่อยู่อาศัยของเขาตามธรรมชาติ ปลาหนึ่งตัว ถ้าเขาได้มีโอกาสขยายพันธุ์ แค่เพียงครั้งเดียว ก็จะมีจำนวนมากมายมหาศาล นอกจากนั้นยังได้มีที่พักผ่อนหย่อนใจของชุมชน สถานที่ให้เด็กและเยาวชนได้เล่นน้ำฝึกหัดว่าน้ำ เพราะหน้าฝาย ระดับน้ำจะลึกประมาณเกือบสองเมตร

ฝายมีชีวิต โดย ครูท้วม ไม้หลา ตอน แรงกาย แรงใจ แรงทรัพย์มา น้ำก็มา

 ครูท้วม ไม้หลา ฝายมีชีวิต ตอนที่ 10

เราก็ถามหมวดปุ๊ว่าทหารจะมาวันไหน ท่านบอกวันจันทร์ที่ 6 เราปรึกษากันแล้วขอให้ทหารเลื่อนไปก่อน เพราะช่วงนั้นทั้งพี่น้องมุสลิม และพุทธต่างก็มีภารกิจสำคัญทางศาสนา จึงกำหนดวันเริ่มต้นให้คณะทหารมาช่วย เป็นวันจันทร์ที่ 13 ตุลาคม
เมื่อเราได้บอกให้เพื่อนๆที่ทำฝายกันทั้งหมดทราบ ต่างก็ดีใจมาก เมื่อถึงวันจันทร์ที่ 6 ตุลาคม ทางหน่วยที่เราทำหนังสือไปขอความช่วยเหลือ ได้โทรศัพท์มาหา แต่เราเห็นว่าเขามีเงื่อนไขรายละเอียดมากเกินไป จึงได้ขอบคุณและไม่ขอรับความช่วยเหลือ

ฝายมีชีวิต โดยครูท้วม ไม้หลา ตอน..เจอปัญหาหนัก ทหารมาช่วยทำ

ฝายมีชีวิต ตอนที่ 8

เด็กตัวโตกว่าเหล่านั้นหลอกล่อเด็กเล็กกว่า ให้ลงไปที่ลึกกว่ามากขึ้นมากขึ้น จนกระทั่งเด็กเล็กเริ่มว่ายน้ำแข็งแรงขึ้น อั๊ยยะ อะไรจะสุดยอดขนาดนั้น ฝายมีชีวิต สร้างชีวิตแท้แท้ของมนุษย์ขึ้นมาใหม่ มนุษย์ที่เมื่อหลายปีก่อน มุ่งมั่นที่จะแข่งขัน มุ่งมั่นที่จะเอาชนะ ไม่ว่าจะโดยวิธีใดก็แล้วแต่ แม้กระทั่งบางครั้งอาจต้องกลั่นแกล้งหรือทำลายคู่แข่งขัน  ทั้งที่เคยเป็นเพื่อนหรือญาติก็ตาม แต่วันนี้ฝายมีชีวิตทำให้มนุษย์ กลับมาร่วมมือกันช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ถึงแม้จะไม่เคยรู้จักกันมาก่อนเลย

ฝายมีชีวิต โดยครูท้วม ไม้หลา ตอน..ความสุขที่ไม่ต้องไปวิ่งหาที่ไหนเลย

ฝายมีชีวิต ตอนที่ 6

ในช่วงแรกของการสร้างฝาย เรานัดทำกันเฉพาะวันเสาร์และวันอาทิตย์ คนทุกรุ่นทุกเพศทุกวัย มาร่วมมือกันอย่างเต็มที่ ผู้ที่อยู่ในวัยฉกรรจ์ ช่วยกันตัดไม้ ขนไม้ ปักไม้ ผู้อาวุโส จะช่วยในการผูกมัดเชือก เด็กและผู้หญิง จะช่วยตักทรายใส่กระสอบ ช่วยกันทำอาหารมาเลี้ยงดูกันทุกเที่ยง เงินค่าอาหาร ค่าเชือก ค่ากระสอบใส่ทราย ก็มาจากการบริจาค และมีเทศบาลตำบลหินตก ให้มาก้อนแรก 37,000 บาท วันไหนทำท่าหมดเงิน ก็เรี่ยไรกันตลอด จนกระทั่งทำท่าไหวจริงๆ จึงจัดการเลี้ยงน้ำชา ก็ได้เงินมาอีกก้อน อยู่ได้หลายวัน
ผู้ที่ทราบข่าวทั้งใกล้และไกลก็มาช่วยกันตลอด ทั้งเงินทั้งแรงและกระสอบ ไม่ว่าจะเป็นพระคุณเจ้า หรือนักเรียนนักศึกษา กลุ่มแม่บ้าน ผู้ถูกคุมความประพฤติแม้กระทั่งนักเรียนอนุบาล ยิ่งทำยิ่งสนุก
จนกระทั่งโครงสร้างเริ่มเสร็จ ถึงขั้นจัดวางกระสอบทราย พอวางชั้นแรก ระดับน้ำก็เริ่มสูงขึ้นเรื่อยๆ จนกระทั่งเริ่มพบปัญหาที่หนักอึ้งขึ้นมา
ขอพักไว้สักช่วงเวลา เพื่อไม่เป็นการรบกวนสมาชิกท่านอื่นๆ ที่ต้องการติดต่อกัน ขอบคุณทุกท่านที่ให้โอกาสผมได้บันทึกเรื่องราวเหล่านี้ไว้

ครูท้วมไม้หลา 29 12 2557 18.27

ฝายมีชีวิต ตอนที่ 7

เมื่อตอนเริ่มวางกระสอบทรายชั้นแรกๆ พวกเราเริ่มตื่นเต้นมาก ระดับน้ำในคลองพุดหง ค่อยๆสูงขึ้น ไม่ว่าระดับกระสอบทรายจะสูงขึ้นเท่าไหร่ น้ำในคลองก็จะสูงกว่าระดับกระสอบทรายอยู่เสมอ ไม่มีแม้แต่วินาทีเดียว ที่น้ำในคลองจะไม่สามารถข้ามกระสอบทรายนั้นได้ จากระดับความสูงเดิม 18 เซนติเมตร เด็กๆได้เริ่มมีที่เล่นน้ำ พวกเราทุกคน ดีใจที่มีเด็กๆมาเล่นอยู่ใกล้ๆที่ทำงานของเรา เด็กบางคนเล่นน้ำจนตัวดำ แต่ผลลัพธ์ที่ได้ คือ เขาเหล่านั้นเริ่มไว้น้ำเป็น เด็กริมคลองพุดหงที่ในชีวิตนี้ ไม่มีใครคิดว่าจะมีที่เล่นน้ำใกล้บ้านฟรีๆ เป็นน้ำธรรมชาติน้ำสะอาด น้ำที่เกิดจากคนในชุมชนและคนจากที่อื่นมาช่วยกันทำ ความสุขเหล่านี้เกิดขึ้นโดยทุกคนไม่รู้ตัว เกิดขึ้นจากความร่วมมือของคนหลากหลาย  โอ้ ความสุข ไม่ต้องไปวิ่งหาที่ไหนเลย
วันต่อมา มีเด็กโตขึ้นมาเล่นน้ำด้วย เราได้เห็นภาพเด็กตัวโตกว่า หลอกล่อน้องๆ ให้ลงไปในน้ำที่ลึกกว่าเดิม อะไรจะเกิดขึ้น

ครูท้วมไม้หลา 29 12 2557 19.47

ฝายมีชีวิต โดย ครูท้วม ไม้หลา ตอนดูตัวอย่างที่ฝายไชยมนตรี..ร่วมกันทำ

 ครูท้วม ไม้หลา ฝายมีชีวิต ตอนที่ 3

จึงได้ให้พี่เอียด นำไปที่บ้านผู้ช่วยผู้ใหญ่หมู่ที่6 ต.หินตก ซึ่งอยู่ติดกับคลองพุดหง เพื่อชวนกันทำฝายมีชีวิต คำแรกที่ผู้ช่วยหยัดตอบคือ ตกลง เราตกใจ ทำไมถึงง่ายขนาดนั้น ผู้ใหญ่บอกว่า ตั้งแต่ทางราชการมาขุดลอกคลองเมื่อปีก่อน หลังจากนั้นไม่นาน ชาวบ้านก็เดือดร้อนมาก อย่างที่ไม่เคยเจอมาก่อน เพราะน้ำในบ่อน้ำตื้นสองฝั่งคลองไม่มีน้ำให้ใช้

ฝายมีชีวิต โดยครูท้วม ไม้หลา ตอนที่ ๑,๒ ได้ยินชื่อนี้ครั้งแรก...และเจอแจ๊คพอต

ฝายมีชีวิต โดย ครูท้วม ไม้หลา  ตอนที่ ๑

ได้ยินชื่อนี้ครั้งแรกทางวิทยุ สวท.นครศรีฯ เมื่อประมาณกุมภาพันธ์ 2557 จากดร.ดำรง โยธารักษ์ ท่านได้พูดถึงความอุดมสมบูรณ์ ของคนไชยมนตรี ในขณะที่หลายพื้นที่กำลังประสบปัญหาภัยแล้ง ทีแรกนึกถึงฝายแม้ว เลยชวนเพื่อนๆ ไปดูถึงที่ เห็นแล้วเกิดความรู้สึกว่าใช่เลย นี่แหละจะเป็นตัวเก็บน้ำไว้ให้ชุมชน แก้ปัญหาภัยแล้งได้แน่นอน และที่ได้เพิ่มมามากมาย คือสัตว์น้ำต่างๆ ได้เห็นปลาอย่างชนิดที่ไม่เคยเห็นมาหลายสิบปีแล้ว ได้เห็นเด็กๆ และผู้ใหญ่มาเล่นน้ำอย่างสนุกสนาน มั่นใจได้เลยว่าต่อแต่นี้ คนไชยมนตรี ไม่มีแล้งน้ำ ได้ถ่ายรูปเก็บไว้ แต่วีดีโอถ่ายไม่เป็น
เราเดินทางกลับด้วยความรู้สึก มีความสุขอย่างยิ่ง ได้กลับมาเล่าให้หลายๆคน ในหลายๆพื้นที่ฟัง แต่ไม่มีใครให้ความสนใจมากนัก แต่เราก็พูดไปเรื่อย ในงานศพ งานรดน้ำขอพรผู้สูงอายุ งานวัด แล้วแต่จะมีโอกาสเมื่อไหร่ จนเริ่มจะมีคนบางคนมองเราด้วยสายตาสงสัยว่า ครูท้วมสงสัยจะเพี้ยนไปแล้ว ฝายอะไรมีชีวิต แต่เราก็ไม่สนใจโดยเชื่อว่าน่าจะมีคนที่ โดนใจบ้าง


ฝายมีชีวิต โดย ครูท้วม ไม้หลา  ตอนที่ ๒

ต่อมาประมาณเดือนกรกฎาคม 2557 ก็เจอแจ๊คพอต พระอนันต์ ปิยวัณโณ รักษาการณ์เจ้าอาวาสวัดถ้ำเขาแดง ได้สอบถามว่าฝายมีชีวิตที่พูดมาหลายครั้งนั้น เป็นอย่างไร เราจึงได้นิมนต์ท่าน และคุณสุภาพ พี่สมพรไปดูของจริงที่ฝายไชยมนตรี และฝายที่คลองห้วยลึก จึงมีความเห็นตรงกันว่า จะต้องสร้างฝายมีชีวิตขึ้นที่วัดถ้ำเขาแดงแน่นอน เพราะจะได้ช่วยเก็บน้ำที่ออกมาจากบ่อเพลง ในภูเขาแดง และจะได้ประโยชน์อีกอย่างคือช่วยกั้นอาณาเขตระหว่างลิงซึ่งมีจำนวนหลายร้อยตัว และสร้างปัญหาให้กับวัดและชาวบ้านในรอบหลายสิบปีที่ผ่านมา จึงได้เรียนเชิญดร.ดำรง โยธารักษ์ อาจารย์สมเดช คงเกื้อ อาจารย์ศักดิ์พงษ์ นิลไพรัชน์  มาให้คำปรึกษา
เมื่ออาจารย์ทั้งสามท่านมาดูสถานที่ และให้เราวาดแผนที่ของคลองพุดหงกับวัดถ้ำเขาแดงแล้ว จึงบอกเราว่า ที่วัดถ้ำเขาแดงให้รอไว้ก่อน ควรจะไปลงมือที่ตลองพุดหงก่อน เพื่อดันน้ำจากคลองพุดหงขึ้นมายังวัดถ้ำเขาแดง เลยงง เพราะคลองพุดหงกับวัดถ้ำเขาแดงไม่มีห้วยหรือคลองเชื่อมต่อกันเลย

ครูท้วม ไม้หลา 29 12 2557 16.48